Stowarzyszenie Willa Decjusza zaprasza Dyrektorów Szkół Podstawowych na spotkanie prezentujące Metodę NIKE – Nauczanie Integrujące w Kontekście Europejskim. Propozycja dla nauczycieli klas I-III klas szkół podstawowych z mniejszością romską – 4 czerwca godz. 11.45.
Celem projektu realizowanego od 2007 roku jest wprowadzenie i adaptacja metody NIKE jako skutecznego narzędzia dydaktycznego w środowisku szkół, w których uczą się dzieci polskie i romskie.
W ramach międzynarodowego projektu Comenius Cooperative Learning in European Contexts 2002-2005 (CLIEC) metoda NIKE została wprowadzona do pilotażowej grupy szkół podstawowych w Polsce, uzyskując bardzo dobrą ocenę nauczycieli. Pozytywna ewaluacja metody NIKE pozwala zarekomendować ją nauczycielom pracującym w klasach z mniejszością romską. Metoda NIKE jest bowiem propozycją konkretnych działań, w efekcie których może się zmniejszyć procent dzieci romskich nie wypełniających obowiązku szkolnego.
Metoda NIKE opiera się założeniach edukacji międzykulturowej, która pozwala twórczo wykorzystać różnice istniejące pomiędzy uczniami. Formuła pracy w specyficznie zorganizowanych, heterogenicznych grupach, może pomóc dzieciom romskim uwierzyć w swoje kompetencje, poprawić własny wizerunek i w rezultacie polubić bardziej szkołę, zostać w niej na dłużej i efektywniej się uczyć. Dzięki pracy metodą NIKE dzieci z obu grup etnicznych: polskiej i romskiej mogą lepiej się poznać i docenić fakt odmienności swoich kultur, natomiast nauczyciele i asystenci romscy uzyskują szansę podnoszenia swoich kompetencji interkulturowych.
Zajęcia NIKE mają formę praktycznych ćwiczeń, podczas których niezbędna jest współpraca całego zespołu rozwiązującego dany problem, wykorzystanie różnych zdolności oraz pozaszkolnych doświadczeń uczniów, każdy uczeń jest tak samo ważny, każdy ma do wykonania określone zadania, ma powierzoną inną rolę. Organizacja lekcji NIKE wyklucza chaos i przypadkowość, uczy szacunku dla czasu i pracy. Zadania, nad których rozwiązaniem pracują uczniowie są ambitne i ciekawe, a efektem ich pracy jest zawsze konkretne wydarzenie w życiu społeczności szkolnej.
Przygotowanie klasy do pracy metodą NIKE polega na wypracowaniu odpowiedniej atmosfery w grupie oraz zbudowaniu określonych relacji pomiędzy dziećmi. NIKE stawia uczniów w sytuacji, kiedy muszą sobie wzajemnie pomagać, uwzględniać zdanie innych, ich tempo pracy i możliwości, być zdolnym do kompromisu, ciągłego współdziałania oraz zaakceptować, że wszyscy są za wszystkich odpowiedzialni.
Metoda NIKE jest przykładem dobrej praktyki szkolnej, starannie opracowanym i gotowym do użycia narzędziem dydaktycznym. Oferowane Państwu materiały adresowane są do uczniów klas I-III, aczkolwiek metoda NIKE jako sposób organizacji pracy w grupach może być z powodzeniem wykorzystywana przez nauczycieli starszych klas.
Po spotkaniu prezentującym Metodę NIKE Stowarzyszenie Willa Decjusza przyjmować będzie zgłoszenia nauczycieli do uczestnictwa w cyklu bezpłatnych szkoleń, które odbywać się będą w Willi Decjusza w Krakowie w terminie wrzesień – październik 2008.
Zgłoszenia do udziału w spotkaniu do dnia 2 czerwca br.
Metoda NIKE opiera się na dwóch filarach: jednym jest edukacja międzykulturowa (Intercultural Education – ICE), drugim amerykańska metoda Instrukcji Złożonych (Complex Instruction).
Uczenie międzykulturowe pozwala nauczycielowi wykorzystać twórczo różnice istniejące pomiędzy dziećmi w danej grupie. Dzieci uczą się nie tylko od nauczyciela, ale przede wszystkim od siebie nawzajem. Nauczyciel również uczy się od swoich uczniów. Stały proces wzajemnego uczenia się odbywa się poprzez bycie razem, wymianę doświadczeń, rozmowę, współdziałanie, wchodzenie we wzajemne interakcje. Rolą nauczyciela jest przekonanie uczniów, że różnorodność jest wartością, czymś, co wzbogaca, a nie przeszkadza. To z kolei pozwala zrozumieć, czym jest tolerancja, umożliwia otwarcie się na innych, uczy szanować prawo każdego do zachowania odmienności, oducza narzucania innym swoich przekonań.
Autorką Instrukcji Złożonych jest Elisabeth Cohen, profesor uniwersytetu Stanforda w Kalifornii. Celem opracowanej przez nią metody jest tworzenie sytuacji, w których poprzez rozwiązywanie złożonych i ambitnych zadań prowokuje się współdziałanie członków grupy. Praca w środowisku grupy heterogenicznej sprzyja nabywaniu kompetencji międzykulturowych i wiedzy akademickiej. W metodzie Instrukcji Złożonych bardzo istotny wpływ na proces uczenia się ma dobór zadań, które wykonuje grupa – są one tak pomyślane, aby każdy uczeń mógł wykorzystać swoje indywidualne zdolności i doświadczenia. Warunkiem powodzenia pracy grupy jest przyjęcie do wiadomości przez każdego jej członka, niezależnie od indywidualnych zdolności, inteligencji i posiadanej wiedzy, na pozór oczywistego faktu, iż nikt nie umie wszystkiego, ale każdy potrafi coś.
Belgijska metoda Cooperative Learning in Multicultural Groups (CLIM), w polskim tłumaczeniu NIKE (Nauczanie Integrujące w Kontekście Europy) jest adaptacją metody Instrukcji Złożonych, uwzględniającą europejskie standardy edukacyjne. Metodą NIKE pracuje wiele szkół w Europie, między innymi w: Belgii, Hiszpanii, Islandii oraz w Polsce.
Pierwszoplanowym zadaniem NIKE jest praca nad zmianą statusu ucznia; im uczeń posiada wyższy status tym chętniej uczestniczy w kontaktach społecznych, a co za tym idzie lepiej się uczy. Dzieci o niskiej pozycji uczą się gorzej, nabierają przekonania o własnej niemocy i utrwalają negatywny wizerunek własny. W NIKE praca nad podnoszeniem statusu ucznia w grupie odbywa się poprzez uwzględnienie w procesie dydaktycznym elementów kultury domu rodzinnego oraz własnych pozaszkolnych doświadczeń ucznia, następnie odwoływanie się do inteligencji zróżnicowanej podczas pracy w grupie, wreszcie udzielenie kompetencji uczniowi o niskim statusie przez nauczyciela, a za jego pośrednictwem także przez całą grupę. Scenariusze lekcji NIKE są tak pomyślane, aby podczas kolejnych zajęć uczniowie mogli wykorzystać cały potencjał heterogenicznej grupy. Zdolności manualne, ruchowe, wokalne, dramatyczne, empatia, perswazja, umiejętność negocjowania i dyskutowania są równie ważne jak czytanie, pisanie i rachowanie. Nauczyciel wykorzystuje każdą okazję, aby docenić wkład ucznia o niskim statusie w pracę całego zespołu. Publicznie udzielona pochwała daje grupie sygnał o konieczności zmiany spojrzenia na ucznia słabego w tradycyjnym rozumieniu osiągnięć szkolnych. Włączenie klasowych outsiderów w pracę całego zespołu oznacza danie im szansy nauczenia się czegoś i zmiany swego wizerunku w oczach swoich, i rówieśników. Zadania, które wykonują uczniowie pracujący metodą NIKE są ambitne i ciekawe tak, aby i zdolni uczniowie byli nimi zainteresowani.
Od strony organizacyjnej NIKE jest dopracowany w najdrobniejszych szczegółach. Nauczyciel dostaje do ręki świetnie opisane, gotowe do użycia narzędzie. Każda jednostka tematyczna NIKE realizowana jest podczas 7 spotkań. Pierwsze z nich jest wprowadzeniem w tematykę zajęć, potem następuje pięć kolejnych lekcji rotacyjnych, prowadzonych w pięciu niezmiennych grupach i skoncentrowanych wokół centralnego konceptu danej jednostki. Każda z pięciu grup w trybie rotacji wykonuje równocześnie pięć różnych zadań, co pozwala uniknąć niepotrzebnej rywalizacji. Każde zadanie, nad którym pracuje dana grupa podczas lekcji rotacyjnej, odwołuje się do innego rodzaju inteligencji zróżnicowanej, po to żeby każdy uczeń mógł wykorzystać swoje indywidualne zdolności i zaistnieć w grupie. Ostatnia lekcja każdej jednostki NIKE stanowi podsumowanie, podczas którego uczestnicy grup na forum całej klasy pokazują jak zrozumieli i opracowali koncept główny. Każda z grup realizuje koncept w trochę inny sposób, dzięki czemu nauczyciel i cała klasa uzyskują jego wielowymiarowy, czyli – wielokulturowy – obraz.
Lekcja NIKE trwa 75 minut. Pierwsze pięć minut stanowi tak zwana „orientacja”, kiedy nauczyciel upewnia się czy uczniowie rozumieją zadanie, nad którym będą pracować, może nawiązać do poprzedniej lekcji i jej efektów, docenić wkład poszczególnych uczniów w pracę danej grupy. Przez następne 45 minut uczniowie pracują samodzielnie w grupach. Nauczyciel nie ingeruje w pracę uczniów, pełni rolę obserwatora. Każda grupa podczas każdej z pięciu lekcji rotacyjnych pracuje według określonego schematu. Uczniowie otrzymują gotowe pakiety ucznia, w których znajdują się odpowiednie instrukcje, pytania i polecenia nazwane kartami działania A i B. Dzieci wspólnie odpowiadają na otwarte pytania, decydują, które z informacji znajdujących się w pakiecie ucznia będą dla nich przydatne, a które nie, przywołują swoje pozaszkolne doświadczenia i razem rozwiązują postawiony przed sobą problem. Podczas każdej z pięciu lekcji rotacyjnych poszczególny uczestnik grupy ma jasno określone zadania do wykonania, przy czym na kolejnej lekcji są one inne. Podczas ostatnich 25 minut lekcji rotacyjnej grupy prezentacją efekty swej pracy na forum klasy. W NIKE bardzo dużą rolę przywiązuje się do dyscypliny czasowej i nie wolno przekraczać podanych limitów przeznaczonych na realizację poszczególnych etapów lekcji. Tak rygorystyczne podejście do czasu wymusza na nauczycielu i uczniach dobrą organizację zajęć i efektywne wykorzystanie lekcji.
Sprawny przebieg pracy umożliwia również odpowiednia struktura grupy i przydział ról. Najlepsze rezultaty daje praca w 4, 5 osobowych grupach, które są stałe i niezmienne podczas pracy z całą jednostką NIKE. O składzie grupy decyduje nauczyciel, który przydzielając uczniów do grupy kieruje się kryterium inteligencji zróżnicowanej oraz statusem ucznia. Dzieci posiadające różne zdolności umieszcza się w różnych grupach, tak samo jak i uczniów o niskim i wysokim statusie. Dzięki takiemu zabiegowi grupy są jak najbardziej heterogeniczne, co z kolei sprzyja wzajemnym interakcjom i uczeniu się od siebie.
Podczas pracy metodą NIKE, każdy uczeń ma do wypełnienia określoną rolę. Role przydziela nauczyciel, przy czym podczas kolejnej lekcji rotacyjnej każdy uczeń musi mieć powierzoną inną rolę. Role są jednoznacznie zdefiniowane, nie wolno ich dowolnie interpretować ani przekraczać swych kompetencji, ponieważ oznacza to uniemożliwienie pozostałym członkom grupy wywiązanie się z ich ról i zaburza współpracę. Opisy ról znajdują się na specjalnych kartach, które uczniowie muszą mieć cały czas przed oczyma, dzieci noszą też przypięte kolorowe identyfikatory, oznaczające aktualnie pełnioną przez nich rolę.
W NIKE bardzo specyficzną rolę ma też nauczyciel; rezygnuje on bowiem z tradycyjnej pozycji źródła informacji i wyroczni, do której uczniowie zwracają się z każdym problemem. W NIKE członkowie grupy mają być dla siebie nawzajem doradcami i nauczycielami. Nauczyciel wkracza na scenę tylko wówczas, gdy cała grupa nie potrafi poradzić sobie z rozwiązaniem jakiejś kwestii, ale nawet i wtedy nie daje gotowej odpowiedzi, lecz zadając pytania naprowadzające zmusza uczniów do samodzielnego myślenia. Najważniejszym zadaniem nauczyciela pracującego metodą NIKE jest wnikliwa obserwacja uczniów, udzielanie wsparcia, docenianie wkładu poszczególnych osób w pracę grupy oraz ewaluacja. Ewaluacji podlegają, pożądane z punktu widzenia edukacji międzykulturowej, cechy i zachowania społeczne oraz postępy akademickie ucznia. Zauważenie i docenienie pozytywnej zmiany ucznia musi być bezwzględnie szczere i zasłużone, powinno dotyczyć konkretnego zdarzenia czy zachowania. Nauczyciel skupia się również na obserwacji zmieniającego się statusu uczniów, ponieważ pozwala mu to zorientować się czy dzięki wykonanemu zadaniu, zmienił się wizerunek własny ucznia oraz postrzeganie go przez grupę i całą klasę.
Rolą nauczyciela jest również odpowiednie przygotowane klasy do pracy metodą NIKE. Nie każdy zespół klasowy może pracować ta metodą, która wymaga wypracowania odpowiedniej atmosfery w grupie oraz zbudowania określonych relacji pomiędzy dziećmi. NIKE, bowiem stawia uczniów w sytuacji, kiedy muszą sobie wzajemnie pomagać, uwzględniać zdanie innych, ich tempo pracy i możliwości, być zdolnym do kompromisu, ciągłego współdziałania oraz zaakceptowania tego, że wszyscy są za wszystkich odpowiedzialni.
Materiały NIKE:
podręcznik metody NIKE
W podręczniku po metodzie NIKE czytelnik znajdzie odpowiedź, czym jest edukacja międzykulturowa, metoda Instrukcji Złożonych oraz metoda NIKE. W załącznikach zamieszczono ćwiczenia z zakresu edukacji międzykulturowej, które nauczyciel może wykorzystać na każdym etapie pracy z zespołem klasowym.
trzy jednostki tematyczne dla uczniów: „Świętować razem”, Odkręcona śrubka”, „Orzeł czy reszka?”
Materiały dydaktyczne dla każdej z trzech jednostek tematycznych NIKE obejmują podręcznik dla nauczyciela oraz pakiet ucznia. Każda jednostka zbudowana jest wokół konceptu głównego. Konceptem jednostki „Świętować razem” jest wielokulturowy aspekt obchodzenia różnych świąt i festiwali; w przypadku jednostki „Odkręcona śrubka” jest nim relacja między człowiekiem a techniką, a w przypadku ostatniej jednostki „Orzeł czy reszka?” problem dokonywania wyborów i ponoszenia za nie konsekwencji.
Katarzyna Kopff-Muszyńska, trener metody NIKE
kopf_m@ces.uj.edu.pl
Więcej informacji na temat metody NIKE na stronie: www.nike.ces.uj.edu.pl
Patronat honorowy: Wojewoda Małopolski